Cehalet
Çıkmazı
Yeni bir vazife dönemini daha idrak ederken, yüreklerimizde Zeliha'nın aşk u
hicrânı, Yakub'un âh u efgânı, gözümüzü açacak, gönüllerimizi şâd edecek
müjdeler bekliyoruz.
Ölü ve karanlık yılların, önüne katıp sürüklediği yığın yığın felâket molozu
altında, çırpınıp duran insanımızın, yürekler acısı hâli karşısında azap
çekmemek mümkün mü?
Gidiniz! Şu bizimle aynı çizgide olan ülkeleri birer birer geziniz! Eminim,
yüreklerinize sızı inmeden geri dönemeyeceksiniz! En büyük merkezlerden en
küçük şehirlere, en kalabalık kasabalardan en ücrâ köylere kadar hiçbir belde,
hiçbir meskûn saha yoktur ki cehâletin hükümrân olduğuna, içtimaî sıkıntıların
birer girdâb haline geldiğine şahit olunmasın.
Vaktinde tedavî yollarına başvurulmayan, nice müzminleşmiş hastalıklar müşâhede
edeceksiniz ki bugün artık, onulmaz birer kangren hâlini almıştır.
Ne var ki bu hastalıklar arasında, en çok millî bünyemizi hırpalayan ve
mevcudiyetimizi kemirip duran şifâ bilmez dert, cehâlettir. Bir şey bilmeme,
bildiği şeyleri değerlendirmeme, Hak'dan ve hak düşüncesinden mahrum bulunma
manâsında cehâlet, hemen her devir için felâket olmuştur. Her millet gibi,
bizim de perişaniyetimizi hazırlayan bu uğursuz menbâ kurutulmadan, kitleler
aydınlığa kavuşturulup, nesiller millî düşünce ve tarih şuuruna irşâd edilmeden
ve bu milletin "ruh köküne" uymayan bütün menfî akımların önü
alınmadan cemiyetimizi çepeçevre saran buhranlardan sıyrılmamız ve bir fâsit
daire haline gelen hastalıklardan halâs olmamız kabil değildir.
Cehâlet sebebiyle değil miydi ki; dünyanın en verimli ovalarını, en bereketli
obalarını ve yakuttan ırmaklarımızı değerlendiremeyerek, cennetlerden bir köşe,
güzel vatanımızı vîranelere çevirdik. Her tarafı "bağ-ı irem"
ülkemizin sînesindeki çeşit çeşit hazinelerden habersiz yaşayarak, toprağımızı
değerlendiremedik ve madenlerimizi işletemedik. Bundan daha kötüsü de kendi
kendimize bir iş yapamayacağımız kanaatine gömülerek ümit ve irâdemizi
yitirdik. Ve milletimizi, içten içe kemirip duran cehâlet, en karanlık haliyle
bugüne kadar süregeldi.
Milletçe tam kurtulma ümîdinin belirdiği, fen ve teknik düşüncenin gelişmeye
başladığı bu yeni devrede, insanımız değişik bir cehâlet girdabına kapıldı.
Muasırlarımızın ilim ve teknolojisi karşısında, bir kısım dönen başlar, bulanan
bakışlar, memleketi kurtarma düşüncesiyle, gönülleri inanç, dimağları ilim ve
hikmetle, yurdun dört bir bucağını da sanat ve ticaretle mâmur edip
yükselteceklerine; millî düşünceyi çiğnemek, millî seciyeyi aşındırmak ve bütün
bütün fazilet ve ahlâktan sıyrılmak suretiyle "çağdaş uygarlık
düzeyine" çıkacaklarını zannederek, millî ruha en amansız darbeler
indirdiler. Bir bakıma bu ikinci cehâlet, ülkemiz ülkemiz ve insanımız için
daha tahribkâr, daha tehlikeli oldu. Zira, birincisinin, ilim karşısında sönüp
gitmesine mukâbil; bu ikincisi ilim ve medeniyet adına her yere girebiliyor,
her mahfilde "hüsn-ü kabul" görüyor ve her yerde alkışlanabiliyordu.
İlki, memleketi baştan başa bir vîrane haline getirerek, sadece baykuşları
sevindirmişti. İkincisi ise milletin top yekûn faziletlerini, ruh necâbetini,
fedâkârlık hissini silip süpürdü tahribkâr, daha tehlikeli oldu. Zira,
birincisinin, ilim karşısında sönüp gitmesine mukâbil; bu ikincisi ilim ve
medeniyet adına her yere girebiliyor, her mahfilde "hüsn-ü kabul"
görüyor ve her yerde alkışlanabiliyordu. İlki, memleketi baştan başa bir vîrane
haline getirerek, sadece baykuşları sevindirmişti. İkincisi ise milletin top
yekûn faziletlerini, ruh necâbetini, fedâkârlık hissini silip süpürdü ve
kitleleri şaşkına çevirdi.
Geleceği hazırlamayı tekeffül etmiş mürşit ve terbiyeciler, bu her iki cehalete
karşı da savaş îlan ederek, hatta bu yolda meşrû her vesileyi kullanarak,
ülkemizi ve insanımızı aydınlığa çıkarma gayretinden bir an geri
durmamalıdırlar. Bunun için de yuvadan okula, kahveden kışlaya, bütün vatan
sathı mektep haline getirilerek, umum yurtta bir kültür seferberliği ilânına
zarûret hâsıl olmuştur. Cehâlete, fikirsizliğe, taklitçiliğe, millî kültür ve
mefâhirden habersizliğe karşı umumî bir seferberlik îlan edilmeli ve peşin
hükümlerle verilmiş kararlar kritiğe tâbî tutularak, ilimlere yeni bir bakış
kazandırılmalıdır.
Hiç şüphe yok ki böyle bir durumda, bu mübarek vazifenin öncüleri de ancak,
muallimler olacaktır. İnsanı, ruh-beden bütünlüğü içinde ele alan; onun kâinat
içindeki yer ve münasebetini görüp gözeten; yaratılışın gâyesi istikametinde
gönülleri şahlandıran, gayb ve şehâdeti bir vâhidin iki yüzü gibi görmeye
ulaşmış talihli muallimler..!
Evet, insanın cismâniyetini inkâr eden ruhbanlık düşüncesi ve batı stili mistik
anlayış, insanoğlu için ne kadar zararlı olmuşsa, onu sadece cismâniyet ve
bedeniyle ele alan felsefî sistemler de o kadar, hatta daha fazla zararlı
olmuşlardır. İnsanoğlunun müstesnâ bir yaratık olduğunu, kâinat içinde mühim
bir yer işgal ettiğini ve yaratılışı itibariyle bir kısım yüksek vazifelere,
dolayısıyla da değişik makam ve derecelere namzet bulunduğunu sezmemek, idrak
etmemek mümkün mü..?
İlimlerin her çeşidinden faydalanmaya istidâdı olan; eşyâ ve hâdiselere
müdâhele kabiliyetiyle şereflendirilen; güzelliğin her çeşidini idrâk edip
benimseme melekeleriyle donatılmış bulunan; lezzetlerin türlü türlüsünü seçip
ayırmasını bilen; ruhu sonsuzluk sevdâsıyla sarhoş, gönlü "ebed
ebed!" diye inleyen bir varlık, nasıl vazifesiz ve geleceksiz olabilir
ki..? Onu, vazifesiz ve mes'uliyetsiz, dolayısıyla da upuzun mutlu bir
gelecekten mahrum görmek, bu en şerefli varlığı diğer canlılar seviyesine
indirerek, onun maddî-manevî istidat ve duygularını inkâr etmek ve ona yolların
en buhranlısını gösterip dünyalarını karartmak demektir. Bilmem ki insanoğluna
bundan daha büyük zulüm ve haksızlık tasavvur edilebilir mi..?
Bize göre gerçek muallim ve mürşit, işte böyle her şey olma istidât ve
melekeleriyle, dünyaya gönderilen insana, doğruyu öğreten, doğru düşündüren,
onun gönlünü coşturup ruhunu kanatlandıran, yolunu kesen bütün karanlıkları ve
kara delikleri bertaraf edip onu aydın menfezlere ulaştıran talihli insandır.
Vakti gelince, bu kutlu hakikat erinin elinde, taş-toprak, som-altın haline
gelecek; değersiz gibi görünen şeyler kıymet kazanacak; en kararmış ruhlar
şafak aydınlığına ulaşacak; boynu tasmalı nefsin azat kabul etmez kulları
ruhlarıyla bütünleşerek birer sultan kesilecektir.
Kendini irşad ve tebliğe adamış, çıraklarını adım adım takip eden; hayatın her
dönemecinde onları, insanlığa yükseltme heyecanıyla dolup boşalan; ilimler
adesesiyle onlara mutlak hakikatı gösterebilen; yer yer yıldırımlar gibi
gerilen, sonra ruhunda yumuşatıp uslulaştırdığı ışık huzmeleriyle talebelerinin
gönüllerini aydınlatan muallim ne mübarektir..!
Sızıntı - Kasım 1983
İlim
Günümüzde ilmî gelişmeler görülmedik bir hız ve seviyeye ulaştı ve çağımız
âdeta bir sürprizler çağı haline geldi. Diyebiliriz ki; şu son çeyrek asırda ,
ilmin insanoğluna armağan ettiği yeni buluş ve keşifler, önceki devrelere ait
bütün buluş ve keşiflerden daha fazla olmuştur. Gün geçmiyor ki mikro âlemden
makro âleme kadar çok geniş bir sahada, bir sürü yeni yeni şeyler ortaya
konmasın ve varlığa ait bir yığın meçhûl ve karanlık noktalar aydınlığa
kavuşturulmasın. Atomlar âleminden nebülozlara, canlılar âleminden insan
uzviyatına (organizma), teknoloji ve elektronikten lazere kadar sayısız keşif
ve tespitlerin hemen her gün, gazete ve mecmualar vasıtasıyla dünyanın dört bir
bucağına yayıldığını duyuyor, ya seviniyor ya da korku ve paniğe kapılıyoruz.
Bu hız ve tempo ile gelişen ilim ve teknolojinin, çok yakın bir gelecekte,
topyekün kanaat,düşünce ve ilim anlayışına tesir edebilecek, yeni keşifler
ortaya koyacağı da gözden ırak tutulmamalıdır. Dönüp yakın geçmişimize
baktığımız zaman, dünden bugüne, çok şeyin değişmiş olduğunu görürüz. Daha dün,
herkesçe değişmezliği kabûl edilen Galilello'nun mekân telâkkisi, Newton'un
câzibe-i umumiyesi (genel çekim) yerlerini 'rölativizm'e terk ederek bugün
tarihî birer faraziye (teori) hâline geldiler. Maddenin, her şeyin esası olma
görüşü, bir hayli zamandan beri, herkesin kuşkuyla baktığı bir mevzu olmuştu.
Bugün ise artık madde kadar, madde ötesi şeylerin de kendilerine has çizgide,
araştırıcının perspektifine girdiğini görüyoruz. Öyle anlaşılıyor ki yakın bir
gelecekte, madde kadar anti-madde, atom kadar anti-atom, ilim mahfillerinin
müşterek araştırma mevzuu hâline gelecek ve fiziğin ele alındığı her yerde,
mutlaka, metafizikten de bahsedilecektir.
İlim, duyu organlarımızla kavranan nesnelerle meşgul olur. Bunun dışında kalan
gerçekleri de tecrübelere dayanılarak elde edilen neticelerin ışığı altında
izah etmeye çalışır. Duyularla (hasse) tespit edilememiş, doğruluğu
ispatlanamamış bilgilere ise ilmî metodolojiyle, gerçek olduğu belirleneceği
âna kadar bünyesinde yer vermez. Meselâ: Gözle gördüğümüz şeylerin keyfiyetleri
bir tarafa, onların sabit birer hakikat olduğunda kimse tereddüt etmez. Keza;
kulaklarımızla duyduğumuz, dokunarak hissettiğimiz ve diğer duyu organlarımızın
sahasına giren eşya için de, aynı şeyleri düşünebiliriz... Duyu organlarımızla
varlığını sezemediğimiz 'manyetik' ve 'elektronik' alanların mevcûdiyetini ise
pusula ve benzeri aletlerle tespite çalışırız. İlim, bugün, sahip bulunduğu
alet ve vasıtalarla, ancak bu kadarını tespit edebilmekte, 'elektrik',
'manyetik' ve 'kütle-çekim' sahalarının dışına çıkamamaktadır. Bu alanların
mevcudiyet ve keyfiyetini ispatlayacak alet ve vasıtalar keşfedildikçe, bunlar
da ilmin araştırma mevzûu içine girecektir.
Bu itibarla günümüzde, ilmin her şeyi ihâta ettiğini ve gidip nihaî hedefine
ulaştığını iddia etmek, hem büyük bir yanlışlık, hem de fennin ortaya koyduğu
şeyleri görmezlikten gelmenin ifâdesidir. Aslında bugün, ilmin ortaya koyduğu
keşif ve buluşlara bakıldığında, bildiklerimizin, bilmediklerimizin yanında
'hiç' denecek kadar az olduğu görülecektir. Bunun aksini iddia etmek, hem
realitelere aykırı, hem de mevcutla yetinme gibi, bir himmet zaafı ve bir
irticaî harekettir. Her devirde, ilmin ulaştığı noktaları, varılabilecek en son
hedef telâkkî edenler, böyle düşünmekle ilmî araştırmaların yolunu tıkamış ve
kültür hayatının sîmasını karartmışlardır.
Onun için bizler, bugüne kadar öğrenip bildiklerimizin, yeni baştan kritiğe
tâbi tutulmasını, eski bilgilerimizin, yeni keşiflerin ışığı altında tekrar ele
alınmasını; hem yanlışlarımızın düzeltilmesi; hem de mevcut tıkanıklıkların
açılması bakımından zarûrî görmekteyiz.
Evet, yeniden semâ ve yeryüzünün umumî durumları; birbirleriyle olan
münasebetleri; gece ve gündüzün düzenli şekilde, artarda gelmesi; canlı-cansız
varlıkların kendi dünyaları içindeki hususiyetleri; insan ve hayvan
organizmasının hareket, fonksiyon, hedef ve gâyeleri; nihayet toprak-su,
bunların terkipleri ve canlılarla olan münasebetleri mutlaka ele alınmalı ve
modern metotlarla tahlile tâbi tutulmalıdır. Ancak bu suretle, ilmî araştırma
usûlüne (ilmî metodoloji) göre ispatlanamamış nazariyeler, yanlış tespitlerle
ortaya konmuş kaideler, yeni baştan gözden geçirilecek ve yanlışlar
düzeltilmeye çalışılacaktır.
Bir ilim adamı için usûlüne göre araştırma yapmak, ilmin haysiyetine saygılı
olmanın ifâdesidir. İlim yapıyorum diyerek, ispatlanamamış faraziyelerle, ilim
yuvalarını meşgul edenler, hem yığınları aldatmış, hem de ilmin haysiyetiyle
oynamış olurlar.
En basit şekliyle ilmî bir araştırmada usûl şudur: Evvelâ mevzu belirlenerek,
öğrenilmek istenen şey açık-seçik olarak ortaya konur; sonra o mevzuda, daha
önce yapılmış araştırmaların neticeleri gözden geçirilir; daha sonra, toplanıp
değerlendirilen bu bilgilerden elde edilen sonuçlar tespit edilir; yapılan bu
tecrübelerle ortaya konan neticelerin, doğru olup olmadığını tam tayin etmek
için, bir düzine yeni denemelere girişilir; bu denemelerle, ortaya konan
nazariyenin doğrulanmadığı görülürse, yeniden başa dönülerek, daha başka
araştırmalar yapılır; bilgiler toplanır ve eski-yeni bilgiler bir araya
getirilerek, bu bilgilerin ışığı altında nazariyeye yeni şekil verilir.
Böylece, tecrübelerle gerçek olduğu ortaya konan şeyler kaydedilir; sonra da
sabit bir prensip hâline getirilmek istenen bu gerçeğin, umumileştirilip
umumileştirilemeyeceği araştırılır; umumileştirilebilecekse, onunla benzeri
hâdiseler arasındaki münasebetler değerlendirilerek bütünlük teminine gidilir.
Modern metodolojinin de benimsediği bu araştırma usûlü, ilmî tespitler için
'objektif', bir usûldür. Binaenaleyh, böyle bir usûlle araştırmaya gidilmeden,
şeyin doğru ve sabit olduğunu iddia etmek ve ona ters gelen şeyleri de ret ve
inkâr, kat'iyyen ilmî değildir. Zan ve tahminlere bina edilerek ortaya sürülen
düşünceler, sadece birer nazariye ve bu nazariyelere dayanılarak elde edilen
umumî kaideler de birer aldatmacadır. Bu türlü zan ve tahminlerle ilmî
gerçeklere gidilemeyeceği gibi, bunlara dayanılarak, müşahede veya sıhhatli
haberlerle teyit edilmiş, ya da usûlüne göre ispatlanmış hakikatler de inkâr
edilemez.
Sızıntı - Temmuz 1984
Maarifin
Va'dettikleri
Ülke saadetinin sağlam ve ümit verici olması, bugünkü nesillerin ciddiyetle ele
alınmasına ve geleceğe göre kalb-kafa bütünlüğü içinde yetiştirilmesine
bağlıdır. Günümüzün talihsiz gençleri, aile ihmâlkârlığının bağrında hayata
gözlerini açtı ve kendini insafsız bir çevrenin, merhametsiz hâdiselerin,
öldürücü fikir akımlarının ve felç edici neşriyatın kucağında buldu. Yarınları
omuzlarında bayraklaştıracak olan bugünün dinamik güçleri, hâlihazırdaki
durumun boğucu tesirinden kurtarılarak onlara kendi irâdeleri ile var olma ve
yaşama yolunu göstermek, zamanımızın idareci ve zimamdârlarına düşen rabbânî
bir vazifedir.
Yarınları kendilerine emanet edeceğimiz bu gençler, eğer irâdeleriyle var olma
yolunda ciddî bir terbiye almaz veya alamazlarsa, diğer canlılar gibi, hatta
daha aşağı bir seviyede, şehvet, hiddet, hırs misüllü alçaltıcı hislerin ve
yetiştiği çevreden aldığı fena huyların baskısı altında kalır giderler ve bir
daha da bu mahkûmiyetten kurtulamazlar. Şehvet, öfke, hırs ve verâset
kanunlarının insan üzerindeki tesiri o kadar ciddî ve ağırlıklıdır ki;
pedagojinin en yeni esaslarına göre, çok iyi terbiye görmüş gençlerde bile az
çok kendisini hissettirmekte ve onları yanlış yollara zorlamaktadır.
İşte terbiye, pek çok maksat ve gâyeler için insan mahiyetine yerleştirilmiş
bulunan bu türlü hislerin, azgınlaştırıcı tesirini kırıp onları iyiye, güzele
doğru yönlendirerek zararlı gibi görünen bu duygulardan insanî kemâlâta giden
yolları keşfetmek ve fertte fazilet duygusunu, irâde metanetini, kabiliyetini,
hürriyet aşkını geliştirmek içindir. Hakk'a esaret manâsındaki hürriyet
aşkını!..
Şâyet, heves ve ihtirasların amansız pençesi altında hırpalanan nesillere,
kendi ruhumuzu, iç dünyamızı aksettirici böyle bir terbiye verilmez, ahlâk ve
fazilete giden yollarda onlara ışık tutulmazsa, milletimiz bugün de yarın da
kargaşadan kurtulamayacaktır. Apaçık ortadadır ki kendi nesillerine soylu bir
kültür ve irâdî terbiye veren milletler, geleceklerini teminat altına almış ve
bütün mukaddeslerini emanet edecekleri en sağlam bekçileri keşfetmişler
demektir. Çocuklarını ahlâk ve düşünce noktasında ihmâl eden cemiyetlere
gelince; bunlar, yüksek değer ve mefhumlarıyla beraber, bütün bir milleti
anarşi seylaplarıyla baş başa bırakmış sayılırlar.
Her milletin, hayatiyet ve bekâsıyla bu kadar ciddî münasebeti olan tâlim ve
terbiye mevzuu, hemen her ülkenin en başta gelen meselelerindendir. Bilhassa
milletlerin buhranlı anları sayılan geçiş dönemlerinde, bu husus daha da
ehemmiyet arz eder. Bu türlü dönemlerde ülke şartlarını kavrayamama,
icraâtında, hissi mantığın üstünde tutma, plânlarını içinde yaşadığı krizli
dönemin baskısı altında hazırlama ve kitlelerin hayhuyuyla şaşkınlığa düşüp yol
ve yön değiştirme, millî bünyeyi, bir daha belini doğrultamayacak şekilde
ırgalayacak ve yerle bir edecektir. Değil bunlar gibi ciddî meseleler; bu
mevzuda en küçük bir hata, en ehemmiyetsiz gibi görünen bir dikkatsizlik, az
bir ihmâl dahi, milleti altüst etmeye yetip artacaktır... Aslında bugüne kadar
cemiyet fertlerinin hazan vurmuş yapraklar gibi savrulup gitmesi de hep iyi bir
terbiye alamamış olmasından ve kültürsüzlükten kaynaklanmıştır. Yine de bu
hassas nokta, daha az ehemmiyeti olan meselelerin yanında unutulup gidecekse
'ya sabûr!' deyip bir hayli zaman daha Heraklit'imizi beklememiz icap
edecektir.
Kanaatimce, bugün en ciddî, en derin, en büyük meselelerden daha büyük, daha
hassas bir mesele varsa, o da geleceğin nesillerini kendi ruh kökümüze bağlı
olarak yetiştirmek ve onları her türlü yabancılaşmadan kurtarmak meselesidir!
Buna göre, bugün talim ve terbiye adına gösterilecek her gayret, yarının
emniyet ve saâdetini; her ihmâl ve lâkaytlık da geleceğin sefâlet ve
perişaniyetini netice verecektir.
Şu anda olsun, günümüzün mesûlleri, kitlelerin yıllar yılı perişaniyet ve
derbederliğine sebebiyet veren hususları yeniden gözden geçirerek, ona göre bir
bakış ve geleceğe aydınlık getirecek objektif bir anlayışla çocuklarımızın
yetiştirilmesini ele almazlarsa, bu ülke ve bu millete çok yazık olacaktır.
Şimdi olsun, dünü bugünle, bugünü de yarınla iç içe ve müşterek mütalâa
edebilecek, çağını idrak etmiş nesiller yetiştiremezsek -maâzallah- zamanın
insafsız dişleri arasında çiğnenip gitmemiz mukadderdir. Evet, bulunduğu
muhitin şartlarına göre duygu ve aletlerle teçhiz edilemediğinden ötürü
inkiraza uğrayıp giden canlılar gibi, yaşadığı devri idrak edememiş milletler
de yerlerini, var olmaya daha müsait başkalarına bırakır, mahvolur giderler.
Tarihte yok olup gitmiş milletlerle nesli tükenmiş bir kısım canlı fosiller,
Yaratıcı Kudret'in aynı kanunlarını göstermesi bakımından ne müthiş bir
tablodur!
Mısır medeniyeti, Roma imparatorluğu, Endülüs kültürü, Osmanlı cihangirliği ve
daha niceleri.. hep aynı gaddar dişler arasında çiğnenip gitmişlerdir. 'İşte
onlar, işte perişan yurtları!!' sönük bir renk, ölgün bir iz ve etnoğrafik bir
kısım enkâz... Genç nesilleri belli bir gaye ve belli bir ideâl istikametinde
ele almayan milletler için aynı korkunç girdap bütün ürperticiliğiyle ağzını
açmış beklemektedir. Buna karşılık, çocuklarımızın ruhunda mayalayacağımız
irâde gücü, terkipçi düşünce ve Hakk sevgisi, onları her türlü uyuşukluktan,
yılgınlıktan, beklenmedik şeyler karşısında paniğe kapılmaktan kurtaracak ve çalışmaya
şevklerini kamçılayarak, onlarda hamiyyet ve gayret düşüncesi uyaracaktır.
Günümüzün idareci ve zimamdârları, ilmî ve içtimâî hayatımızı yaşadığımız devir
itibariyle nazar-ı itibare alma ve dünden bugüne, bugünden de geleceğe geçiş
yollarını tespit edip, yarınki nesillerin nasıl yetiştirileceği hususunu en
parlak çizgileriyle belirleme, tâmim ve takip etme mecburiyetindedirler. Böyle
bir düşünce ile şahlanmış ateşîn dimağların, aşk ve heyecanla coşan gönüllerin,
bu meselenin üzerine yürüyecekleri güne kadar vatan ve milletin geleceğinden
emin olmak ve ülkenin yükseleceğini beklemek oldukça zordur.
Sızıntı, Mart 1984
Nesillerin
Maariften Bekledikleri
Tâlim ve terbiyeden ne anlamalıyız? Nesiller, nasıl ve ne suretle terbiye
edilmelidir? Onlara, neleri, nasıl ve niçin okutmalıyız? Ve bu kutsi vazîfeyi
kimler görecektir?
Terbiye ile alâkalı mevzûları ele alırken, kendi kendimize soracağımız bu
suâllere, inandırıcı cevaplar bulma mecburiyetindeyiz.
Hedef ve gâyesi belirlenememiş bir talim ve terbiye sistemi, nesilleri şaşkına
çevireceği gibi, nelerin nasıl öğretileceği ve terbiyede takip edilecek usûl ve
metodun neler olacağı bilinmeden, gençlerin kafa ve ruhlarına yerleştirilen
şeyler de onları sadece birer bilgi hamalı yapacaktır.
Milletlerin içtimaî yapılarıyla, terbiye usûl ve esasları arasında açık bir
alâka, yakın bir bağ mevcuttur. Millet fertlerine nasıl bir terbiye verilirse,
toplum da yavaş yavaş giderek o şekli almaya başlar. Zira, bugün yetiştirilen
nesiller, yarının yetiştiricileri olarak vazife başına geçecek ve üstatlarından
aldıkları aynı şeyleri, çıraklarının gönüllerine boşaltacaklardır. Milletlerin,
cismanî varlıklarını devam ettirmelerinde, evlenme ve üreme ne ise onların
ahlâkî ve içtimaî hayatları için terbiye de aynı şeydir. Evlenme mevzuunu
sağlam esaslara bağlayamamış milletler, kendilerini inkirazdan kurtaramayacakları
gibi, cemiyetin rûhî ve ahlâkî durumuna gereğince ehemmiyet veremeyen milletler
de kat'iyyen uzun süre varlıklarını sürdüremeyeceklerdir.
Bir milleti meydana getiren fertlerden her biri, az çok diğerine tesir eder
veya ondan bir şeyler alarak onun tesirinde kalır. Bunun gibi an'ane ve
gelenekler, uzak-yakın çevrenin tesiri de yetişmede önemli birer yer işgâl
ederler. Bir âile reisi kendi âile fertleri arasında, milleti idare edenler de
cemiyetin çeşitli kesimleri ve fertleri arasında kuvvetli tesir ve nüfûza
sahiptirler. Buna göre, bir milletin kabiliyeti ölçüsünde yükselmenin en son
noktasına ulaşması ve fonksiyonunu tamı tamına edâ etmesi, o milleti meydana
getiren fertlerin düşünce, tasavvur, kültürüyle ve zimamdârlarının da plân,
basîret ve hasbîlikleriyle yakından alâkalıdır. İdare edenlerin eğilip fertleri
görüp gözetmeleri, fertlerin de birer içtimaî varlık hâline gelme yolundaki
gayretleri, bir taraftan "herkes çoban ve herkes güttüğünden
mes'ûldür" prensibinin, diğer taraftan da "yaşama yerine yaşatma
zevkine" göre akort olmanın ifâdesidir.
Nesillerin yetiştirilmesiyle meşgûl olanlar, bu vazifeyi hangi nam altında
yerine getirirse getirsinler, üzerlerine aldıkları mesûliyetin büyüklük ve
ehemmiyetini bir an bile hatırdan çıkarmamalıdırlar.
Bizler, çocuklarımızın geleceğini teminat altına alma uğrunda, her yolu dener,
her ihtimâli değerlendirir, onların hiçbir şeye muhtaç olmamaları için her
sıkıntıyı göğüsler, her zorluğa katlanır, onlara "cennet-âsâ" bir
dünya hazırlamaya çalışırız. Acaba onları, gerçek sermaye olan ahlâk ve
fazilete yükseltemediğimiz; idrak ve kültürle istikrara ulaştıramadığımız
zaman, bütün himmet ve gayretlerimiz boşa gitmeyecek midir?..
Evet, bir milletin en büyük sermayesi, talim ve terbiyenin bağrında gelişen
kültür, irâde sağlamlığı, ahlâk ve fazilet sermayesidir. Bu sermayeyi elde eden
milletler, cihanları fethedebilecek bir silahı yakalamış ve dünya hazinelerini
açabilecek sırlı bir anahtara mâlik olmuş sayılırlar. Aksine, bu terbiye ve bu
anlayışa yükselememiş yığınlar, ilerde verecekleri hayat mücadelesinin daha ilk
raundunda nakavt olup eleneceklerdir.
Eğer nesillerin dimağları yaşadıkları devrin fenleriyle, gönülleri de ötelerden
gelen esintilerle donatılarak, rûhlarında birer fener hâline getireceğimiz
tarih menşuruyla, onları geleceğe baktırabilirsek, inanın; bu uğurda
sarfettiğimiz şeylerin en küçük parçası dahi heder olmayacaktır! Heder olmak
şöyle dursun, kat kat fazlasını dahi alacağımız söylenebilir. Hatta diyebilirim
ki; nesillerin yetiştirilmesi uğrunda harcanan her kuruş, o sağlam gönüllerde,
o terbiye görmüş rûhlarda âdeta bir gelir kaynağı hâline gelecek ve milletçe,
bitip tükenme bilmeyen bir hazine elde etmiş olacağız.
İyi bir terbiye görmüş ve yetiştirilmiş nesiller, hayat mücadelesinde,
karşılarına çıkan her engeli göğüsleyebilecek, maddî-manevî her çeşit zorluğu
yenebilecek ve hiçbir zaman ümitsizliğe düşmeyeceklerdir. Böyle bir idrakten
mahrum tâlihsizler ise babalarından intikâl eden maddî serveti, har vurup
harman savurdukları gibi, mânen de hep boşlukta, sallantıda ve karamsar bir
hayat geçirecek, sonra da sefâletin kuduz dişleri arasında kahrolup
gideceklerdir.
Bugün yolların ayrımında; kendi evlâtlarını ya insanlığa yükseltme veya insan
azmanı olmaya terk etme mevkiinde bulunan zimamdarlar, nasıl Kaf dağından ağır
bir sorumluluk yüklendiklerini düşünerek, yıllar yılı ihmâllerin meydana
getirdiği ciddî çürümelere karşı; daha sağlam, daha tutarlı tedâvi yolları
bulma mecburiyetindedirler. Yoksa bugüne kadar, çeşitli erozyonlarla, ellibin
defa varlığının en kıymetli cevherlerini meçhûl denizlere kaptırmış bahtsız
nesiller, bütün bütün "kuvve-i inbâtiye" lerini kaybederek, tamamen
verimsizleşecek ve bir daha da kendi özleriyle varlığa eremeyecek, geçmişteki
ihtişamlarına ulaşamayacaklardır.
Sızıntı - Nisan 1984
